Każdy z nas ma swoją własną osobowość. Często już po kilku tygodniach znajomości z nowo poznanym człowiekiem możemy powiedzieć – jaką. Umiemy przewidzieć zachowanie czy reakcję. Ale są też jednostki zupełnie nieprzewidywalne, których stan emocjonalny, jak i reakcja pozostaje zagadką dla wszystkich, nawet dla nich samych.
Są to osoby z psychologicznymi zaburzeniami osobowości, o różnym przebiegu, stopniu i objawach. Zaburzenia typu borderline (ang. „z pogranicza”) są jednymi z najcięższych i najbardziej nieprzewidywalnych zaburzeń osobowości. Zaczynają się już we wczesnym dzieciństwie, choć ujawniają się między 20, a 25 rokiem życia. Borderline może być chorobą dziedziczną. Z obserwacji wynika też, że osoby z tym zaburzeniem często przeżyły jakąś traumę w dzieciństwie. Mogła to być np. przemoc seksualna, fizyczna czy psychiczna, porzucenie lub obojętność rodzica wobec dziecka. Zaburzeniu tego typu sprzyja też chaos rodzinny, dom w którym nie obowiązują zasady. Często do rozwinięcia osobowości borderline dochodzi wtedy, kiedy dziecko słyszy w domu sprzeczne komunikaty, jego zachowania i sukcesy są negowane. Rodzice często nie radząc sobie z zachowaniami dziecka dyskredytują je, a ono przestaje ufać swoim emocjom, nie umie ich identyfikować.
Osobowość borderline – czyli jaka?
Borderline to niestabilność i chaos. Cierpiący na to zaburzenie są niestabilni emocjonalnie, impulsywni, mają niejasny lub zaburzony obraz samego siebie, problemy z kontrolowaniem gniewu, silne uczucie odrzucenia/opuszczenia. Zmagają się również często z depresją, zaburzeniami jedzenia, i/lub nadużywają substancji psychoaktywnych, we wczesnych latach, mają skłonności do myśli i powtarzających się prób samobójczych. Ponadto odczuwają silny lęk przed odrzuceniem i samotnością. Osoba z borderline nie kocha tak po prostu, ale idealizuje swego wybranka. Osobowość borderline zbudowana jest z paradoksów. Jednostka borderline często wchodzi w relacje z ludźmi o podobnej osobowości, z psychopatami, albo z poszukiwaczami przygód. Często w relacjach uczuciowych jest bardzo apodyktyczna i skrajnie podejrzliwa względem partnera. Jej związki charakteryzują się licznymi konfliktami, kłótniami i rozstaniami. Mogą pojawić się w nich trudne, impulsywne zachowania, wyzwiska, krzyki, awantury, nierzadko rękoczyny, grożenie samobójstwem. Wszystko to służy jedynie zatrzymaniu ukochanej osoby, chociaż komuś bez zaburzeń takie zachowanie może wydawać się nielogiczne. Nagle wybucha złością, ma tendencję do wdawania się w bójki. Natomiast chwilę później przeprasza, obiecuje poprawę i ogólnie jest „do rany przyłóż”. Wystarczy jednak mały impuls, by cały schemat się powtórzył, przy czym nie jest to regułą, gdyż borderline charakteryzuje przede wszystkim nieprzewidywalność.
Osobowość z pogranicza wiąże się z brakiem właściwiej oceny postrzegania siebie – w jednej chwili wysoka samoocena może zmienić się w poczucie własnej beznadziejności lub w poczucie bycia osobą złą. Taka osoba jest przekonana, że nic jej nie dolega i nie ma żadnych zaburzeń, a za chwilę stwierdza, że nie radzi sobie sama ze sobą i rozpaczliwie chce się leczyć. Impulsywność związana z borderline przejawia się także w kontaktach seksualnych. Borderline mają tendencje do podejmowania ryzykownych, impulsywnych zachowań takich jak używanie narkotyków, picie dużych ilości alkoholu, seks z przypadkowymi partnerami, napadowe obżarstwo. W sytuacjach stresowych ludzie z osobowością borderline mogą doświadczać urojeń, myśli prześladowczych, poczucia wyobcowania, braku poczucia czasu, wrażenia, że najbliższe otoczenie jest obce, utraty świadomości co do pewnych elementów z przeszłości, depersonalizacji.
Diagnoza
Jest to wyjątkowo rzadkie zaburzenie, które diagnozuje się u zaledwie 0,7–1,8% populacji. Dla porównania, schizofrenia jest diagnozowana u ok. 1%. Najczęściej mamy więc do czynienia z pomniejszymi zaburzeniami osobowości połączonymi z innymi problemami psychologicznymi. Natomiast wśród pacjentów hospitalizowanych psychiatrycznie częstość występowania tego zaburzenia lokuje się w przedziale 15–25%, przy czym diagnoza ta stanowi połowę wszystkich przypadków z rozpoznaniem zaburzeń osobowości. Osobowość borderline stwierdza się znaczenie częściej u kobiet niż u mężczyzn (kobiety to ok. 70–75% osób z takim rozpoznaniem). Diagnozy zaburzenia osobowości dokonuje się na dwa sposoby. Pierwszym jest klasyfikacja ICD-10, który rozdziela typy osobowości chwiejnej emocjonalnie na impulsywny i borderline. Drugi z typów musi spełniać co najmniej trzy spośród poniżej wymienionych cech: niejasności dotyczące obrazu własnej osoby, brak precyzyjnych celów i preferencji (również seksualnych), angażowanie się w intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych, próby uniknięcia potencjalnego porzucenia, groźby lub działania samobójcze i samouszkadzające, stałe uczucie pustki wewnętrznej.
Drugim typem diagnozy jest klasyfikacja DSM-IV, według niej można mówić o osobowości typu borderline, kiedy u danej jednostki występuje co najmniej 5 cech spośród wymienionych: podejmowanie rozpaczliwych wysiłków w celu zapobieżenia porzuceniu realnemu lub wyimaginowanemu, niestałe ale intensywne związki interpersonalne (krańcowe idealizowanie lub dewaluowanie), zaburzenia tożsamości – utrwalony i wyraźnie zaburzony, zniekształcony lub niestabilny obraz własnej osoby lub poczucia własnej wartości, impulsywność w co najmniej dwóch obszarach stanowiących potencjalne zagrożenie dla samego siebie (życie seksualne, wydawanie pieniędzy, używanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne prowadzenie samochodu, napadowe objadanie się, nawracające zachowania samobójcze, próby lub groźby samobójcze, dokonywanie samookaleczeń, niestabilność emocjonalna wywołana nadmierną reaktywnością nastroju, przewlekłe uczucie pustki, nieadekwatny do sytuacji silny gniew lub brak kontroli nad wybuchami gniewu, przemijające, związane ze stresem myśli o charakterze paranoidalnym lub zaznaczone objawy dysocjacyjne
Leczenie
Leczenie zaburzenia borderline polega na odpowiednim dobraniu farmaceutyków i psychoterapii, może się zdarzyć, że w niektórych przypadkach konieczna będzie hospitalizacja. Podstawą życia z borderline jest postawa otwarta wobec lekarzy i ludzi wyciągających pomocną dłoń. Choć wiemy, że życie z osobą mającą zaburzenia osobowości często jest gehenną, to jednak w leczeniu choroby bardzo ważne jest tu wsparcie najbliższych i przyjaciół, a także rozwijanie swoich pasji i zainteresowań. Dzięki temu osoba zaburzona ma większe szanse uwolnić samą siebie i osoby z otoczenia z piekła borderline. Będąc osobą bliską dla borderline warto pamiętać, że dla chorego jest to także bardzo trudna sytuacja. On też często nie rozumie co się z nim dzieje, a jego własna osobowość go przygniata.
Izabela Trela
